Godin Nehalennia

Maria & Nehalennia - sterre der zee

Van de vele gevonden votiefstenen weten we dat men vroeger, voordat men een reis maakte, een gelofte deed aan de Godin Nehalennia dat wanneer men gezond en wel van de reis over zee zou terugkeren, men als dank een votiefsteen zou laten maken opgedragen aan de Godin Nehalennia, waarvan we hiernaast een voorbeeld zien.

Nadat de Godin Nehalennia rond 400 - 500 na nul langzaam uit beeld van de mensen verdwenen was, betekende dat echter niet dat daarmee ook de Godin Nehalennia verdwenen was. Onderstaande geschiedenis laat zien dat de Moedergodin Nehalennia ook onder de naam Moedergods Maria bereid is mensen te hulp te schieten die Haar aanroepen...

In het jaar 1684 kwam de Brusselse Edelman François II van Kinschot (1616-1700) in de problemen tijdens een storm op zee. Hij zou toen een belofte hebben gedaan dat wanneer hij het gevaar zou overleven, hij een altaar zou stichten voor Maria in Maastricht. Nadat hij de storm overleefd had en weer veilig terug was kwam hij zijn belofte na en liet een altaar bouwen voor Maria. Sinds het jaar 1701 zou Maria bekend gaan worden als de "Sterre der Zee"

In deze geschiedenis herkennen we duidelijk de hand van de Moedergodin Nehalennia, de oer­oude Sterre der Zee, die ook als Ze aangeroepen word als Maria te hulp schiet. Een vergelijkbaar verhaal vinden we rond de Runxputte van Heiloo. Tijdens de veertiende eeuw zou een schip voor de kust van Heiloo met een storm in de problemen zijn geraakt, waarop de schipper tot God begon te bidden. Niet God maar een heldere Vrouwenstem antwoorde hem boven het gebulder van de storm en de golven uit dat wanneer hij Haar zou eren, de wind zou keren. Dat beloofde de schipper, de wind keerde en hij liet bij Heiloo een tempeltje bouwen  (zie Historiek.net  en  Notten Blz.104).
De schipper herkende in de stem Maria en wij herkennen hier natuurlijk de Godin Nehalennia in.

Overal ter wereld zien we heel verschillende Maria´s, dit zijn in bijna alle gevallen lokale Godinnen of andere natuurgeesten die men interpreteerd als een verschijning van Maria. Zo zijn dan ook de "Sterre der Zee" Basiliek te Maastricht en de kapel bij de Runxputte te Heiloo eigenlijk dus tempels gewijd aan de Moedergodin Nehalennia!

De Godin Nehalennia en Heiloo

Het verhaal hierboven dat uit de veertiende eeuw zou stammen, verbind een mystieuze Vrouwen­stem op zee met de Runxputte te Heiloo. De oudste vermelding van de naam Runxputte vinden we op een kaart van Gerrit de Jong uit 1630, een naam die mogelijk terug gaat op de een buurtschap genaamd Roomputte uit 1575  (Bron: IJpelaan.nl).
In 1409 zou hier een Maria kapel gestaan hebben die in 1573 tijdens de tachtigjarige oorlog werdt verwoest en in 1637 geheel met de grond gelijk gemaakt werdt. De locatie bleef echter populair als bedevaartsplaats  (Bronnen: Meertens Inst.  en  Notten Blz.105).
In 1713 vinden we voor het eerst een verhaal van twee kasteleins, dat er een bron zou zijn ontstaan met geneeskrachtig water dat goed zou helpen tegen de runderpest  (IJpelaan.nl & Notten Blz.105-106).
Rond 1901 werdt de grond van Protestanten gekocht en in 1902 weer aan de Katholieke kerk terug verkocht. In maart 1905 werdt de Runxputte teruggevonden en in 1909 werdt er een kapel gebouwd op ongeveer dezelfde locatie als de oude kapel  (Bron: Meertens Inst.).
De oorsprong van de naam Runxputte is onbekend. Een leuke vondst was dat het van Runderput zou kunnen komen, aangezien het water zou helpen bij de runderpest  (Bron: IJpelaan.nl).
Een andere leuke verklaring is dat Runx van de woordstam Run zou kunnen komen, wat "eikenschors" betekend. "Run" is tevens verwant aan "Renden" (= scheuren, snijden),
"Rende" (= wat gebroken is)   (Zie: Etymologiebank.nl).
Runxputte zou dan kunnen betekenen een "scheur of spleet in de grond waaruit het water omhoog komt"  (Notten Blz.107).
Een oudere naam uit 1575 is echter Roomputte, zodat we mogelijk niet naar Runx of Run moeten kijken maar naar de etymologie van het woord Room.
Hier komen we op de betekenis van "naar boven drijven"  (Zie Etymologiebank.nl).
Roomputte zou dan kunnen betekenen: "water dat uit de grond naar boven komt drijven"

De naam Runxputte wordt ook wel in verband gebracht met de Noorman Rorik (820-882) die tussen 841 en 873 over West-Frisia heerste. Verhalen over een Roriksberg en mogelijk een Roriksput, werden met Heiloo in verband gebracht met de Runxputte.
Een vrouw ging bij de Roriksput zitten, hoorde hemelse muziek, viel in slaap en toen ze wakker werdt bleek ze blind te zijn. Jaren later komt er een heilige langs die haar op bedevaart stuurt naar Brugge, waar ze van haar blindheid geneest. Deze legende en de Noorman Rorik zijn echter niet in verband te brengen met de Runxputte in Heiloo  (Bron: IJpelaan.nl  en  Meertens Inst.).

Het enige wat we dus met zekerheid kunnen zeggen is dat er rond 1409 een Mariakapel heeft gestaan op de locatie waar we heden de Runxputte vinden. De oudste verwijzing die de Runxputte noemt stamt uit 1575  (Bron: IJpelaan.nl  en  Notten Blz.106-107).
De legenden rond de Runxputte zijn van veel latere tijd. De Mariakapel kan goed op een oude heidense cultusplaats gebouwd zijn, zoals dat vaker gebeurde, doch hier bestaan geen archeologische of bewijzen uit oude geschriften voor  (Notten Blz.107).
De Maria cultus op deze locatie kan erop wijzen dat er hier een heidense cultusplaats geweest zou kunnen zijn rond een Godin. De latere legenden rond deze plaats wijzen op een connectie met de zee en met genezend, heilzaam bronwater. Recente ervaringen van mensen die ik ken brengen deze locatie in verband met de Godin Nehalennia; daarom is voor mij de Runxputte een heilige plaats verbonden met de Godin Nehalennia.